De Tijd: ‘Ik ben geen gorilla die zich op de borst klopt’

Na de verkiezingen van 26 mei heeft De Block (57) vier maanden gezwegen. In haar kieskring Vlaams-Brabant haalde ze 40.819 stemmen, minder dan een derde van de 131.713 gekleurde bolletjes die ze in 2014 achter haar naam kreeg. Voor het eerst blikt de liberale politica, die nog niet zo lang geleden de populairste van het land was, terug op de stembusgang. Dat gebeurt op haar bekende, laconieke wijze. ‘De kiezer heeft de kaarten geschud, wat zou ik zeggen wat niet goed of wel goed was? Toen ik de vorige keer zo goed had gescoord, heb ik dat ook niet gedaan. Ik ben geen gorilla die zich alle dagen op de borst klopt.’

Met Volksgezondheid, Sociale Zaken en Asiel en Migratie beheert De Block drie moeilijke portefeuilles. ‘Mensen denken dat ik een octopus ben, die op elk departement zijn greep heeft. Als iemand een probleem heeft met de toekenning van zijn gehandicaptenuitkering of parkeerkaart schrijft die persoon naar mij. Hetzelfde met mensen die een erkenning willen voor een weesziekte of die geen plaats vinden in een crèche. Mensen denken: Maggie zal het wel regelen, terwijl ik niet eens bevoegd ben voor die zaken. En als het niet lukt, zijn ze kwaad.’

De verkiezingsuitslag kwam hard aan, maar De Block heeft hem verwerkt. Zelfs al wordt vanuit de top van Open VLD gespind dat het ‘gedaan is met De Block’. Dat betwist ze. Het liefst zou ze minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid blijven om de hervormingen die ze in gang heeft gezet voort uit te voeren. Als dat niet lukt, ligt alles open. Zelfs een worp naar het voorzitterschap – in maart zijn er voorzittersverkiezingen bij de Vlaamse liberalen – sluit ze niet uit.

Tijdens het interview begint De Block spontaan te vertellen over de Britse leider Winston Churchill. Met pretoogjes diept ze anekdotes op over de Britse oorlogspremier. Over zijn redevoeringen, over hoe hij vanuit zijn bad toespraken dicteerde en hoe hij altijd het laatste woord had. Churchill werd meermaals politiek dood verklaard, maar hij kwam altijd terug. Hetzelfde is De Block van plan. In haar eigen woorden: de magie is misschien weg, Maggie nog lang niet.

Hoe verklaart u uw tegenvallende resultaat bij de verkiezingen?

Maggie De Block: ‘In de regering-Di Rupo werd ik totaal onverwacht bevoegd voor Asiel en Migratie. Tot dan werd het departement slecht beheerd en ik heb dat kunnen keren. De mensen hebben dat geapprecieerd en dat heeft electoraal geloond bij de verkiezingen van 2014, waarbij ik in een relatief kleine kiesomschrijving bijna 132.000 stemmen kreeg. We zaten in Vlaams-Brabant 10 procentpunten boven het nationale gemiddelde van 15 procent. Dat was ongelooflijk. Ik heb altijd gezegd dat ik het op 26 mei alleen maar slechter kon doen. Dat is bewaarheid geworden.’

U verloor twee derde van uw stemmen. Wat is er de voorbije legislatuur misgelopen?

De Block: ‘Peter Piot, de gewezen directeur van het aidsprogramma van de Verenigde Naties, feliciteerde me onlangs omdat ik alle aanbevelingen voor aids heb opgevolgd. Ik zei hem dat ik in tegenstelling tot in België in het buitenland altijd complimenten kreeg. Zijn antwoord was: als je hervormingen doorvoert, heb je altijd tegenwind. Je moet je pas zorgen maken als je geen tegenwind vangt, want dan ben je nog enkel aan het kurieren am Symptom. Ik ben in de politiek gegaan om dingen te veranderen en als ik daardoor aan populariteit moet inboeten, so be it.’

U reageerde zelden als u onder vuur werd genomen. Heeft u uw beleid wel genoeg verdedigd?

De Block: ‘Ik heb verder gewerkt en ik blijf dat doen. De waan van de dag ga ik er niet nog eens ga bijnemen, de vijf wanen van de dag al zeker niet. Door die focus heb ik dingen kunnen verwezenlijken waarvan iedereen zich afvroeg of dat wel zou lukken. Denk aan de ziekenhuisnetwerken, de terugbetaling van een bezoek aan de psycholoog en het beginnen met het herzien van de artseninkomens. Ik ben daar tevreden mee, maar ik ga daar niet luid over roepen. Ik ben geen harde roeper, ik ben een harde werker.’

Uw eigen resultaat was niet goed, dat van uw partij evenmin. Hoe verklaart u dat?

De Block: ‘Onze liberale recepten voor ondernemerschap en voor lagere belastingen zijn ondergesneeuwd geraakt onder andere thema’s, zoals migratie. De voorstellen die andere partijen daar deden, zoals het sluiten van de grenzen, waren vaak niet realistisch of wenselijk, maar de mensen horen ze wel graag. Het is moeilijk om daar tegenop te boksen.’

‘Ik zag vorige week een fotocollage van de Russische president Vladimir Poetin in zijn bloot bovenlijf, de Amerikaanse president Donald Trump en de Britse premier Boris Johnson. En daar kun je er nog een paar bijzetten, zoals de Turkse premier Recep Tayyip Erdogan. Die mensen zijn allemaal verkozen, al kun je daar bij Poetin en Erdogan wel wat vraagtekens bij plaatsen. Dat populistische gedoe is niet alleen een Vlaams verhaal. Het is een uitdaging voor centrumpartijen overal ter wereld om daar een antwoord op te bieden.’

Dat antwoord heeft Open VLD niet. Uw partij weet het gewoon niet meer.

De Block: ‘We weten het wel. We zijn naar de verkiezingen getrokken met een inhoudelijk sterk programma. Maar we hebben de mensen er niet van kunnen overtuigen.’

Het leek bij Open VLD vooral om de carrières van de kopstukken te gaan.

De Block: ‘Ik vind het een luxe dat in onze partij zo veel mensen ambities hebben. Ik zie in andere partijen dat niemand nog voorzitter wil worden. Dan doen wij het toch beter. Maar waarom schrijven de media altijd over die posten? Waarom gaat het zo weinig over de inhoud?’

Omdat politici daar zelf hard mee bezig zijn? Uw partijgenoot Vincent Van Quickenborne gaf zelfs een interview om te zeggen dat voorzitster Gwendolyn Rutten weg moet.

De Block: ‘In tegenstelling tot mezelf is dat een carrièreplanner, zeker? Ik vond dat niet erg slim. De voorzittersverkiezingen zijn gepland voor maart en er is geen enkele reden om ze te vervroegen. We zouden tijdens de moeilijke regeringsonderhandelingen beter als één man en één vrouw achter de voorzitster staan. Anders schieten we in onze eigen voet.’

Bent u kandidaat bij die voorzittersverkiezingen?

De Block: ‘We zullen zien. Ik zeg niet dat ik het wil doen, maar ik zeg evenmin dat ik het niet doe. Toen ik klein was, zei ik dat ik nooit zou trouwen. En kijk, ik ben op mijn 19 jaar getrouwd (lacht). Om maar te zeggen: zeg nooit nooit.’

Tot aan de top van uw partij wordt gefluisterd dat het gedaan is met uw ministercarrière.

De Block: ‘Als je minister bent, zijn er veel – en meestal zitten die in de eigen partij – die denken dat ze dat ook wel willen doen. Er zijn ook veel onderpastoors die denken dat ze kardinaal kunnen worden. En veel kardinalen willen paus worden. Ik ben naar niet naïef in. Laat het duidelijk zijn: ik zeg geen nee tegen vijf jaar extra op dit departement. Maar ik zal doen wat de partij me vraagt. En als de partij me niks vraagt, doe ik wel wat anders (lacht).’

Wanneer hebben we een federale regering?

De Block: ‘Behalve wat beleefdheidsbezoeken zijn er nauwelijks contacten geweest. Ik vrees dat een aantal partijen, zoals de PS en de MR, eerst voorzittersverkiezingen gehouden moeten houden vooraleer er schot in de zaak komt. Dat is spijtig. Hoe langer het duurt, hoe moeilijker het wordt een ploeg te krijgen waarvan de leden vertrouwen in elkaar hebben. Het zal dus niet voor morgen zijn. Ook niet voor volgende week en ik vrees zelfs niet meer voor dit jaar. Als we niet oppassen, verbreken we ons record van 541 dagen. Ik ben daar niet gelukkig mee, want de mensen verwachten dat er na verkiezingen snel een nieuwe regering komt.’

Voor het vertrouwen in de politiek is de hele patstelling dramatisch.

De Block: ‘Terecht, al is de paradox dat veel mensen die kwaad zijn wegens de impasse net op partijen hebben gestemd die langs de kant blijven staan. Ze stemmen niet voor die partijen, ze stemmen tegen de regeringspartijen omdat ze kwaad zijn. Het is zoals met de brexit. De mensen zijn kwaad en het is allemaal de schuld van Europa. En nu de brexit dreigt, zijn ze in paniek en beginnen ze eten en medicijnen te hamsteren. Dat is waanzin, maar zover is het helaas gekomen.’

Hoe denkt u dat recht te trekken?

De Block: ‘Ik hoop dat alle politici inzien dat je niet met populistische praat maar met goed beleid het vertrouwen van de kiezer terugwint. Helaas hebben we veel politici, maar weinig bestuurders. Natuurlijk moet je aan politiek doen om verkozen te geraken. Maar zodra de verkiezingen voorbij zijn, moet je in een bestuurder kunnen vervellen. Een van de problemen van de afgelopen vijf jaar was dat ego’s aan politiek bleven doen. Als je op voorhand zegt: met die en die werk ik niet samen, is het moeilijk successen te boeken. Ik vond dat heel spijtig voor Charles Michel (MR), want die heeft echt zijn best gedaan om als jonge liberale premier het verschil te maken. Het is niet zo mooi geworden als hij hoopte. Maar soit, intussen is de sfeer in de regering wel goed.’

Helpt het dat mensen – om CD&V-vicepremier Kris Peeters niet te noemen – zijn vertrokken?

De Block: (draait met haar ogen) ‘Ik zeg alleen dat de sfeer nu goed is.’

Kunt u tot een ‘goed beleid’ komen met de PS?

De Block: ‘Ik ben een van de lucky birds die zowel met als zonder de Franstalige socialisten heeft bestuurd. Het kletterde vaak, maar met de PS is veel mogelijk. Ik heb op Asiel en Migratie een heel ander beleid kunnen voeren ondanks de aanwezigheid van toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Joëlle Milquet (cdH) en PS-vicepremier Laurette Onkelinx. Milquet, we hebben die moeten tegenhouden omdat ze een luchtbrug naar Syrië wilde leggen hè. Wel, als je daarmee kan werken, kun je met iedereen werken.’

Komt er een paars-groene regering of een paars-gele met de N-VA?

De Block: ‘Ik had vorige week in de Kamer een groen kleed aan en Kristof Calvo (Groen-fractieleider, red.) vroeg me of dat een teken was. (zucht) Al dat gezever. Niet alles is mogelijk. Maar er is veel mogelijk, als het maar werkt.’

‘Markt van geneesmiddelen is ontspoord’

Is het verantwoord dat een medicijn meerdere miljoenen euro’s kost? Die vraag is opnieuw brandend actueel door de heisa rond baby Pia. Zij wordt behandeld voor een zeldzame spierziekte, maar een veelbelovend nieuw medicijn zou haar beter helpen. Dat middel, Zolgensma, wordt in de Verenigde Staten al verkocht maar nog niet in Europa en wordt dan ook niet terugbetaald door de Belgische ziekteverzekering. Via een sms-actie kwamen de ouders toch aan de 1,9 miljoen euro om de behandeling te betalen.

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Maggie De Block kreeg kritiek omdat ze zei dat ze niets voor baby Pia kan doen. Ze blijft bij dat standpunt: ‘Zolang het Europees Geneesmiddelenagentschap Zolgensma niet erkend heeft, kunnen en mogen wij het niet terugbetalen’, zegt ze. ‘Ik heb Novartis, het bedrijf achter Zolgensma, om een compassionate use gevraagd, zodat het medicijn gratis ter beschikking wordt gesteld. De producent heeft dat helaas geweigerd.’

Zoals Zolgensma zitten veel innovatieve maar zeer dure middelen in de pijplijn. Hoe gaan we die betalen?

Maggie De Block: ‘Het is normaal dat de prijzen stijgen nu we naar almaar meer behandelingen op maat krijgen. Vroeger kregen kankerpatiënten een chemokuur die alles kapotmaakte: de slechte, maar ook de goede cellen. Nu kunnen we veel gerichter werken en dat heeft zijn prijs. De jongste vijf jaar hebben we afspraken gemaakt met de farmasector. Die maakte bestaande middelen goedkoper. Daarmee financierden we innovatie.’

Veel medicijnen, zoals Zolgensma, worden ontwikkeld met de hulp van subsidies. Vervolgens koopt een multinational het voor miljarden op en vraagt een waanzinnig hoge prijs. Dat model werkt toch niet?

De Block: ‘België heeft een sterke farmasector omdat onze universiteiten zwaar inzetten op onderzoek naar medicijnen. Maar die onderzoekscentra zijn niet in staat zelf dure en omslachtige klinische proeven uit te voeren. Dan komt de industrie aan boord, waarbij spin-offs met de privésector worden opgezet voor de verdere ontwikkeling van het geneesmiddel. Op zich is dat een goed model, maar we zien dat succesvolle spin-offs voor enorme bedragen worden opgekocht door farmareuzen. Die vragen dan gigantische prijzen. Dat is niet normaal: het marktmechanisme is ontspoord.’

Als minister kunt u daar wat aan doen.

De Block: ‘We proberen dat ook, onder meer door op Europees niveau samen te onderhandelen om zo de prijs te drukken. Maar het is niet gemakkelijk. Kijk naar de 1,9 miljoen euro die Novartis vraagt voor Zolgensma. Dat bedrag is nu aanvaard en voor ons is het moeilijk te zeggen dat het veel minder moet zijn. Er zit een strategie achter, hè. Bedrijven als Novartis bespelen de publieke opinie om hun prijzen aanvaardbaar te maken.’

Misschien moeten we maar maximumprijzen invoeren?

De Block: ‘Mijn vrees is dat elke behandeling dan dat bedrag gaat kosten, ook degene die veel goedkoper zijn. En dat de bedrijven voor middelen die effectief duurder zijn België links laten liggen omdat ze hun geld niet krijgen. Ik geloof meer in een systeem van pay-for-performance. Veel van die geïndividualiseerde behandelingen werken niet voor iedereen even goed. Daarom stellen we voor dat de overheid enkel de volle pot betaalt als de resultaten goed zijn. We kunnen ook de prijs laten dalen naarmate de resultaten minder goed blijken te zijn.’

Waarom zou de farmasector daarin meestappen?

De Block: ‘Die heeft er belang bij dat de overheid de medicijnen kan betalen. The willingness to pay is limited. Als de overheid niet meer kan betalen, heeft ze geen businessmodel meer. En als wij niet meer kunnen betalen, wie dan wel? In Oost-Europa worstelen ze zelfs om hun bevolking normale geneesmiddelen te geven.’

Bron: De Tijd